شیمی کرومیت، رهیافتی به منشأ توده اولترامافیکی شمال خاور حاجی‌آباد، استان هرمزگان

مجموعه اولترامافیک حاجی‎آباد در شمال استان هرمزگان، جزیی از نوار آمیزه رنگین ارزوییه- دولت‌آباد است و در لبه شمالی راندگی زاگرس جای دارد. این مجموعه شامل هارزبورژیت، لرزولیت، دونیت و کرومیتیت است و هارزبورژیت­ها، بیشترین حجم سنگ­ها را به خود اختصاص داده‌اند. شواهدی همچون مرزهای منحنی، کشیدگی کروم‌اسپینل­ها و پیروکسن­ها، شواهد ذوب نامتجانس ارتوپیروکسن و وجود تیغه­های جدایشی کلینوپیروکسن، نشان می‌دهد که سنگ­های این مجموعه، ابتدا دگرشکلی­های دمای بالای گوشته بالایی را تحمل کرده و سپس در پوسته جایگزین شده‌اند. در همه واحدهای سنگی مجموعه می‌توان کانی کرومیت را به مقادیر و اشکال مختلف دید. در هارزبورژیت­ها و لرزولیت­ها، بلورهای قهوه‌ای و پراکنده کرومیت، یا به شکل منفرد و شکل‌دار دیده می‌شوند و یا به‌صورت بی‌شکل و میان‌دانه‌ای در میان کانی‌های دیگر هستند. در دونیت­ها نیز این کانی به‎صورت بلورهای شکل‌دار تا نیمه‌شکل‌دار سیاه رنگ و به‌طور پراکنده درون الیوین­ها یا در مرز آنها متبلور شده‌اند. در کرومیتیت­های پرعیار منطقه، بلورهای درشت، شکل‌دار و سیاه رنگ کرومیت، بافت­های انباشتی دارند؛ مرز آنها بیشتر صاف است و مرز اتصال سه گانه دارند؛ اما در کرومیتیت­های کم‌عیار، کرومیت­ها، پراکنده و شکل‌دار هستند و در یک زمینه سیلیکاتی قرار گرفته‎اند. بررسی شیمی بلورهای کرومیت در سنگ­های منطقه نشان می‌دهد که در این بلورها، بیشترین مقدار Cr# به کرومیت­های موجود در کرومیتیت­های پر عیار (80-84) و کمترین مقدار آن نیز به انواع موجود در لرزولیت­ها (45-52) تعلق دارد. استفاده از نمودارهای تشخیص محیط زمین‌ساختی، نشان می‌دهد که ترکیب شیمیایی کرومیت­های پراکنده موجود در هارزبورژیت­ها و لرزولیت­های مجموعه حاجی‎آباد، به انواع موجود در پریدوتیت­های گوشته‌ای منطقه بالای فرورانش شباهت دارد و سنگ­های میزبان، به عنوان بخشی از افیولیت­های وابسته به این محیط، دچار 15 تا 20 درصد ذوب بخشی شده‌اند. کرومیت­های پراکنده موجود در دونیت­ها و کرومیتیت­های منطقه نیز در همین محیط زمین‌ساختی و در اثر تبلور مذاب­های بونینیتی به وجود آمده‌اند. این شواهد بیانگر آن است که احتمالاً پریدوتیت­های حاجی‎آباد و آمیزه افیولیتی میزبان، به بخش­هایی از گوشته بالایی در بالای یک منطقه فرورانش، تعلق دارند و تحولات مربوط به این منطقه، همچون واکنش مذاب- پریدوتیت و ذوب بخشی، در ترکیب کانی­ها و بافت آنها ثبت شده است.